ข้าวไร่เป็นข้าวที่มีความสำคัญสูงสุดในวงการเกษตรและเป็นแหล่งอาหารหลักของประชาชนไทยมาอย่างยาวนาน นับตั้งแต่สมัยโบราณจนถึงปัจจุบัน ข้าวไร่เป็นข้าวที่มีชื่อเสียงอย่างมากในวงการทำข้าวเป็นอาหาร โดยมีความหอม หวาน และนุ่มละมุน เป็นลักษณะเด่นของข้าวไร่
ข้าวไร่เป็นข้าวที่เพาะปลูกโดยการใช้วิธีการรดน้ำตามฤดูฝนและปลูกโดยไม่ใช้เครื่องจักรเกี่ยวเกี่ยด้วย ซึ่งส่งผลให้ข้าวไร่มีคุณภาพที่ดีและมีรสชาติที่เข้มข้นมากกว่าข้าวที่เพาะปลูกด้วยวิธีการอื่น และนอกจากนี้ การเลือกใช้พันธุ์ข้าวที่เหมาะสมสำหรับการปลูกข้าวไร่เป็นปัจจัยสำคัญในการทำให้ข้าวไร่มีคุณภาพดี
การเก็บเกี่ยวข้าวไร่เป็นการเก็บเกี่ยวแบบดั้งเดิมโดยใช้มือและเครื่องมือที่เป็นเครื่องย่อย การเก็บเกี่ยวข้าวไร่จึงต้องใช้แรงงานมากกว่าการเก็บเกี่ยวข้าวที่เพาะปลูกด้วยเครื่องจักร แต่นี่ก็เป็นจุดเด่นของข้าวไร่ เพราะเป็นงานที่มีความสมบูรณ์แบบและสามารถช่วยเพิ่มคุณภาพของข้าวได้
ข้าวไร่เป็นสินค้าสำคัญที่สร้างรายได้ให้แก่ชาวบ้านหลายพื้นที่ในประเทศไทย และยังเป็นสินค้าส่งออกที่มีความสำคัญในการเป็นแหล่งรายได้ของประเทศไทยด้วย การปลูกข้าวไร่ช่วยสร้างความเชื่อมั่นให้แก่ชาวบ้านเมืองนอกที่ต้องการซื้อข้าวไร่ในปริมาณมาก นอกจากนี้การปลูกข้าวไร่ยังเป็นเอกลักษณ์ของวัฒนธรรมไทย เนื่องจากการปลูกข้าวไร่ได้ถูกทำซึ่งวิธีการเก่าแก่มานานแล้ว และสร้างสีสันให้กับชุมชนท้องถิ่น
การเลี้ยงปลาในนาข้าวเป็นอีกหนึ่งวิธีที่ชาวบ้านได้ใช้ในการเพิ่มรายได้จากการปลูกข้าวไร่ การเลี้ยงปลาในนาข้าวเป็นการใช้ประโยชน์จากน้ำที่มีอยู่ในนาข้าวเพื่อเพิ่มกำไรและยังช่วยให้น้ำในนาข้าวได้รับการจัดการให้เหมาะสมกับการเลี้ยงปลาในนาข้าว การเลี้ยงปลาในนาข้าวจึงเป็นวิธีการที่ช่วยส่งเสริมการอยู่ร่วมกันระหว่างประชาชนและการเพิ่มรายได้ให้กับชุมชนในพื้นที่นั้นๆ
วัฒนธรรมการปลูกข้าวไร่ยังคงถูกสืบทอดต่อกันมาตั้งแต่อดีต และมีความสำคัญอย่างมากต่อการเชื่อมโยงกับอดีตและความเป็นไทยเช่นกัน หลายชุมชนที่ปลูกข้าวไร่มีการจัดกิจกรรมประเพณีต่างๆ เช่น การขึ้นศาลเจ้าและเทศน์เป็นต้น ซึ่งสร้างความสนุกสนานและความเป็นกันเองในชุมชนนั้นๆ
อีกทั้ง การปลูกข้าวไร่ยังมีผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม หากเกิดการใช้สารเคมีเกินไปจะทำให้สิ่งแวดล้อมได้รับความเสียหายได้ ดังนั้นการปลูกข้าวไร่ที่มีการจัดการและใช้เทคโนโลยีที่เหมาะสมกับสภาพธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมจึงเป็นสิ่งสำคัญที่ชาวไร่ต้องใส่ใจ
นอกจากนี้ การเป็นชาวไร่ยังเป็นอาชีพที่มีความสำคัญต่อการอยู่ร่วมกันของชุมชน ชาวไร่มีการช่วยเหลือกันและเป็นกันเองในการจัดการข้าวไร่ และการปรับตัวกับสภาพแวดล้อม นอกจากนี้ การเป็นชาวไร่ยังเป็นแหล่งเรียนรู้และพัฒนาทักษะของชุมชน เนื่องจากการเป็นชาวไร่จำเป็นต้องมีความรู้และทักษะในการจัดการข้าวไร่ให้เหมาะสม และมีการปรับตัวกับสภาพแวดล้อม